Ben je enthousiast geworden en wil je clicker-training uitproberen? Om je op weg te helpen, hebben we onderstaande tips opgenomen. Deze tips zijn een bewerking uit Een hond en een dolfijn van Karin Pryor. Voor meer uitleg over een tip, klik je op de tekst. Na het lezen kun je weer snel naar boven via de link Overzicht clicker-tips.
1. Altijd eerst klikken, daarna belonen
Bij deze manier van trainen hoef je het voertje niet in de hand te hebben om je hond te lokken of te verleiden. Wat je huisdier doet op het moment dat hij het lekkers krijgt, is niet belangrijk. Je hond zal onthouden wat hij deed toen hij de klik hoorde. Nadat je hebt geklikt, pak je het brokje en geef je het aan je hond. Het gaat om het moment van de klik, niet om wat erna gebeurt. Daarom betekent de klik tegelijk ‘einde oefening’. Na het geven van de beloning kun je direct verder met de training.
2. Klik altijd terwijl het gedrag plaatsvindt
De klik is een soort akoestische pijl: het signaal dringt als het ware rechtstreeks in het zenuwstelsel van je hond door met de mededeling: “wat je nù, op dit moment doet, heeft je iets opgeleverd”.
Klik dus op de momenten dat het telt. Wil je bijvoorbeeld de hond leren springen, klik dan niet voordat hij springt. Klik ook niet nadat hij de sprong heeft beëindigd. Klik niet als je denkt dat hij gaat springen. Klik terwijl de hond in de lucht is. Als je hond eenmaal heeft geleerd de sprong te maken, kunt je de landing gaan verbeteren, bijvoorbeeld door op het moment van een juiste landing te klikken.
3. Klik maar één keer
Misschien heb je de neiging om voor uitzonderlijk gedrag meerdere keren te klikken – kliklik kliklik. MAAR: de timing van de klik is cruciaal; het is het moment dat je klikt dat het dier exact vertelt wat jou aanstond. Als je meerdere keren achter elkaar klikt, kan je hond niet onderscheiden welke klik nu precies de boodschap overbrengt. Het gedrag zal niet verbeteren. Bovendien kan het zijn dat je dier alleen nog maar voor meervoudige kliks gaat werken. Voor uitzonderlijk gedrag kun je wel een jackpot geven: een superbeloning, bijvoorbeeld extra lekkers, 5 voertjes achter elkaar, of even spelen.
4. Gebruik de clicker niet om aandacht van je hond te krijgen of om hem te laten komen
Natuurlijk werkt het! In het begin tenminste. Als je in het verleden problemen had met deze gedragingen, zal deze nieuwe reactie van je hond misschien versterkend (belonend) werken voor jezelf, zodat je in de verleiding komt het steeds weer te doen. Maar kijk uit! Als je steeds de clicker gebruikt om je hond te roepen of om hem af te leiden van andere interessante zaken, verlies je die prachtige kracht van de clicker als een stukje informatie voor je hond tijdens je training.
5. Gebruik de clicker niet om aan te moedigen of als een startsignaal
Bedenk àltijd: “wat ben ik nu aan het versterken?”. Als je hond aarzelt of achterblijft en je klikt om hem aan te moedigen, versterk je juist dat aarzelen of achterblijven. Klik alleen voor het gedrag dat je wilt hebben.
6. Gebruik het juiste formaat en type voerbeloning voor je huisdier
Hier volgen een paar gezond-verstand-regels over voerbeloningen.Train altijd als je dier hongerig is. Hou bijvoorbeeld een trainingssessie vlak voor het ontbijt of avondeten van je hond. Laat het eten niet de hele dag staan, maar voer je dier op gezette tijden. Laat je beloningen onderdeel zijn van zijn dagelijkse voeding. Als je veel beloont, geef hem dan gewoon minder eten.
Gebruik in het begin, als jij en je dier dit nieuwe spelletje nog aan het leren zijn, lekker ruikende voertjes waar je hond gretig van wordt. Gebruik niet de saaie alledaagse brokjes. En gebruik hele kleine, direct weg te slikken voertjes.
Hou het trainen leuk en afwisselend. Meng er altijd een paar eenvoudige taakjes tussendoor als je aan iets moeilijks werkt. De beste manier om je hond te leren dat trainen verschrikkelijk is: je training starten met oude, makkelijke dingen en steeds eindigen met de nieuwe moeilijke. Je hond wil dan zo snel mogelijk van het trainen af. Eindig altijd met iets simpels en leuks, iets waarbij je dier zeker weet dat hij de beloning kan verdienen en vol plezier de training afsluit.
7. Heeft je hond de nieuwe vaardigheid goed door, klik dan niet meer voor iedere juiste reactie
In plaats daarvan klik en beloon je soms voor iedere tweede reactie. Om het aantal beloningen verder af te bouwen (of het aantal gedragingen die je hond voor een beloning doet op te bouwen), kun je daarna overgaan op ‘variabele beloning’ oftewel ‘intervalbeloning’. Je beloont dan gemiddeld om de zoveel reacties, waarbij je het gemiddelde heel langzaam opvoert. Wees daarbij zo onvoorspelbaar mogelijk.
Je hoeft niet bang te zijn dat je dier het gedrag vergeet. Met deze rustige afbouw van het aantal versterkingen zal het gedrag zelfs betrouwbaarder worden. Het klinkt tegenstrijdig, maar het is een van de belangrijkste dingen om te leren bij clicker-training. Probeer het maar eens met één of meer gedragingen. Je zult zien dat het werkt!
8. Hou je trainingssessies kort en gevarieerd, oefen niet steeds maar weer hetzelfde
Train kort. In drie korte sessies van ieder hooguit vijf minuten bereik je meer dan in drie sessies van een halfuur waarbij jij en je huisdier allebei moe en gefrustreerd raken. Je hoeft bij deze training niet steeds te herhalen om het ‘erin te krijgen’ en al helemaal niet om het ‘erin te houden’. Gedrag getraind door ‘shaping’ en versterking vervalt niet. Zelfs als er dagen, weken of maanden tussen sessies zitten, zal het dier onthouden wat jij succesvol hebt weten over te brengen, en het graag nog een keer doen. Het gedrag kan zelfs verbeteren als je het even niet meer traint!
9. Verwacht vooruitgang in pieken en dalen
Bij het shapen van gedrag door middel van versterking bouwen we het gedrag op in kleine stapjes. Het dier ontdekt bij iedere nieuwe stap hoe hij zijn beloning kan verdienen. Dat vraagt meer denkwerk en creativiteit van de trainer, maar snelheid van leren van de hond kan spectaculair zijn.Toch kan het leerproces opeens stagneren. Dan lijkt het eventjes of je dier helemaal geen vooruitgang boekt. Hou vol! Na de stagnatie komt meestal ineens een enorme sprong voorwaarts. Het helpt om iedere trainingssessie met een kleine herhaling te beginnen.
10. Als een gedrag dat het dier goed kent ineens verslechtert: even terug naar af
Veranderingen in de trainingsomstandigheden maken het soms veel moeilijker voor het dier dan wij vaak denken. Bijvoorbeeld, je hond volgt prachtig in je woonkamer, of hij komt perfect in je huis, tuin of op de hondenschool. In een nieuwe omgeving trekt hij zich ineens niets meer van je commando aan. Niet mopperen!
Doe alsof jullie dit nog nooit getraind hebben. Ga terug naar het eerste stapje dat jij je hond hebt geleerd met de clicker, ook al is dat ‘komen aan de riem voor een klik en een stukje kip’. Herhaal in sneltempo de stapjes die je bij het aanleren hebt gevolgd, maar nu in deze nieuwe omstandigheden. De snelle herhaling van het trainingsproces is vaak genoeg om ervoor te zorgen dat je hond de gedragingen ook in de nieuwe omgeving weer begrijpt. Mogelijk heeft je hond aan één sessie genoeg, misschien heeft hij er twee of drie nodig. Maar het zal zeker veel sneller gaan dan de eerste keer.
En geef vooral een jackpot van heerlijke voertjes of even lekker samen spelen als het lukt!
11. Denk niet dat je de gedachten van je hond kunt lezen
Aan de hand van zijn houding kunnen we soms zien hoe de hond zich voelt. En daarbij kunnen we er soms ook naast zitten. Maar waarom de hond zich zo voelt of waarom hij zich zo gedraagt, blijft gokken. Als de hond niet doet wat je van hem verwacht, zijn er altijd mensen die direct precies weten wat de reden is. De hond ‘te dominant’ of hij ‘wil je terugpakken’. Wat dan ook. Daarna vertellen ze hoe deze door hen verzonnen oorzaak kan worden opgelost. Vaak door te straffen.
Luister hier niet naar! Als een gedrag dat je hond kent ineens uit elkaar valt, vraag je dan niet teveel af waarom. Misschien kom je er nooit achter. Misschien dacht de hond wel dat de regels alleen werken als je witte schoenen draagt, en draag je vandaag nieuwe paarse sportschoenen. Ga gewoon even terug naar het begin: herhaal het shapingproces, versterk makkelijkere stappen, totdat je hond het gedrag weer weet uit te voeren.
12. Stop als het goed gaat
Het is altijd heel verleidelijk om tijdens een trainingssessie een geslaagde gedraging nog een keer, en nog een keer, en nog één keertje te willen herhalen. Totdat je dier een fout maakt en het gedrag uiteen rafelt. Leer te stoppen op het hoogtepunt. Laat dat gevoel van succes achter in het hoofd van je dier. Kom je niet meer vooruit in een sessie en wil je stoppen met trainen, doe dan als laatste een simpele oefening waarvoor je weet dat je je hond kunt klikken en belonen.
13. Heb plezier!
Als je gefrustreerd raakt of kwaad word, stop dan meteen. Train nooit als je boos of geïrriteerd bent. Neem even pauze en probeer het later nog eens. Even een kopje thee of koffie kan bij het trainen een uiterst belangrijk attribuut zijn. Ga even rustig zitten en denk na over wat er mis ging en hoe je ervoor kunt zorgen dat je hond de volgende keer wel succes heeft. Laat je hond niet zien dat je boos bent: je hond leert alleen maar dat je onvoorspelbaar bent.
Sandra Hurkmans