1. Hoe moet ik nu beginnen?Probeer niet gelijk een bestaand probleem op te lossen. Kies liever iets waaraan jij en je hond beiden plezier kunnen beleven, zonder druk dat ‘het moet lukken’. Bijvoorbeeld een eenvoudig kunstje, zoals een rondje draaien, een poot geven, iets met de neus aanraken. Gebruik dat als eerste oefengedrag.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
2. Mijn hond is bang voor de clicker. Ik klikte, hij rende weg en verstopte zich onder het bed!Je hond weet nu nog niet dat de klik iets heel leuks betekent. Dat moet hij nog leren. Bovendien wantrouwen sommige honden alles wat nieuw is – misschien niet onverstandig. Maak je geen zorgen over die angst. Die gaat meestal snel voorbij als je iedere klik steeds direct door iets leuks laat volgen. Je kunt het geluid bovendien wat verzwakken door de clicker in je broekzak of in een dichte hand achter je rug te houden bij het klikken. De clicker klinkt ook zachter als je een of meer stukjes pleister over het putje in het metaal plakt.
Klik nu één keer als je zijn voer neerzet, vlak voordat je hem iets extra lekkers toegooit, voordat je hem een speciaal speeltje geeft, net voordat je de deur open doet om je maatje naar buiten te laten of met hem gaat wandelen. Direct voor iedere gebeurtenis die je hond altijd leuk vindt klik je, zodat je hond weet dat er ‘iets gaafs’ gaat gebeuren, op ieder moment van de dag. Hoe schat je dat je hond de klik moet horen, voordat hij besluit dat een klik helemaal niet eng is, maar juist geweldig leuke dingen voorspelt?
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
3 . Wat als mijn hond niet werkt voor voertjes?Veel mensen denken dat hun hond niet werkt voor eten. Dat kan een aantal oorzaken hebben. Allereerst zal je hond niet veel zin hebben om voor voertjes te werken als hij net gegeten heeft, en al helemaal niet als hij dan zijn gewone brokjes als beloning krijgt. Vlak voor etenstijd zou de reactie van de hond al heel anders kunnen zijn. Vaak is het nodig om heel lekkere voertjes te gebruiken – en dan niet wat jou wel lekker voor hem lijkt, maar wat de hond zèlf duidelijk heel erg lekker vindt! Kaas, gekookte kip en lever vinden de meeste honden toch echt niet te versmaden! Sommige honden zijn ook helemaal niet gewend om voor voertjes te werken. Dan duurt het soms even voordat het kwartje valt, maar uiteindelijk gebeurt dat toch.
Sommige honden zijn regelrecht argwanend ten aanzien van voedselbeloningen, misschien door nare ervaringen in het verleden. Heb je zo’n hond hebt, doe dan rustig aan. Probeer hem niet gelijk een gedrag aan te leren, maar leer hem dat tussendoor eens iets lekkers krijgen geen akelige gevolgen heeft. Gewoon klik en lekkers, klik en lekkers, een paar keer per dag, niet voor een specifiek gedrag, niet op vaste tijden. Ook zou je in zijn voerbak na iedere klik één of meerdere brokjes kunnen gooien. Zelfs als je hond erg argwanend is, hoort hij het voer erin vallen. Heeft je hond eenmaal besloten dat je geen snode plannetjes hebt, zal hij het voedsel eten. En als hij eenmaal een paar manieren ontdekt om jou aan het klikken en belonen te krijgen, zal je hond er nog gekker op worden! Gewoon proberen.
Ten slotte is voer beslist niet de enig mogelijke beloning, al is het door de snelheid waarmee je na de beloning weer verder kunt trainen heel erg nuttig. Observeer je hond en ontdek zoveel mogelijk activiteiten en andere dingen die hij geweldig vindt in zijn leventje. Probeer daar een beloning van te maken.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
4. Wat als ik meerdere honden heb?Scheid de honden in eerste instantie – werk met één hond tegelijk en zet de andere buiten, in een andere kamer, in de keuken, in hun bench, of leg ze ergens vast. Natuurlijk horen ze de clicker. Ze krijgen alleen geen lekkers, daarom raken ze niet in de war – al zullen ze wel nog meer naar hun beurt gaan verlangen! Met iets ervarener honden kun je wel samen trainen, al blijft het voor sommige oefeningen beter om ze gescheiden te trainen.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
5. Hoe lang moet een trainingssessie zijn? Hoe vaak moet ik trainen?Sessies van één tot twee minuten, wanneer je ze ook maar kunt inpassen, zijn vaak het beste, zeker om mee te beginnen. Het is bewezen dat honden, andere huisdieren èn mensen beter leren in vele korte sessies dan in één lange. Korte sessies zijn leuker, minder vermoeiend, en ook veel makkelijker in te passen in je dagelijkse routine, hoe druk je het ook hebt. Denk bijvoorbeeld aan TV-reclames, wachten op de magnetron of het koffiezetapparaat. Een voordeel is juist dat deze momenten heel kort zijn, zodat je niet te lang traint (een valkuil als je eenmaal de lol van deze methode ontdekt). Als je met voer traint, is vlak voor de maaltijd van de hond altijd een uitstekend moment.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
6. Kan ik meer dan één gedraging tegelijk trainen?Ja, natuurlijk. Je kunt prima tegelijk werken aan komen, zitten, volgen, en nog een paar kunstjes. Afwisseling is leuk. Als je aan een andere oefening wilt werken, onderbreek je je trainingssessie even met een spelletje met de hond, of door naar een andere kamer te gaan of door een andere houding aan te nemen, bijvoorbeeld te gaan zitten in plaats van te staan. Binnen de kortste keren heeft je hond zelfs dat niet nodig om te weten dat je nu weer iets anders van hem verwacht.
Wat je NIET moet doen, is het werken aan meer dan één detail van een gedraging in één enkele versterking. Als je bijvoorbeeld werkt aan ‘draven met staart hoog’ (kan handig zijn voor shows), dan klik je voor dàt gedrag. Ga niet opeens ook eisen dat je hond gelijk met je oploopt. ‘Gelijk oplopen’ is een andere taak. Daar werk je apart aan, in een andere sessie. Als je hond beide aspecten goed kan, ga je ze pas samen eisen voor je klik en beloning.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
7. Kun je clickers gebruiken tijdens de les? Raken de honden dan niet in verwarring?Zeker kun je clickers tijdens de les gebruiken. Veel trainers doen dat al. De meeste honden horen beter dan wij. Ze weten waar hun eigenaar is, wie hun lekkers heeft en waar het geluid vandaan komt. Zelfs een pup weet binnen drie keer klikken, “dat is mijn klik”. Als het idee je tegenstaat, kies dan een kort woord – ‘juist’, of ‘goed’ of ‘knap’, heel kort uitgesproken. Gebruik de clicker thuis, en je ‘toverwoordje’ buiten of in de klas.
Een woord is lang niet zo uniek en uitgesproken als de klik, en is dus minder handig voor het aanleren van nieuw gedrag, maar het is zeker bruikbaar om al geleerd gedrag in stand te houden. Sommige mensen gebruiken ook een speciale aanraking – een zacht tikje op de kop of rug, bijvoorbeeld – als vervanger van de klik: heel handig in de showring, iets lastiger op afstand.
Het gebruik van clickers in een groep is vergelijkbaar met een wedstrijd volleybal met meerdere velden naast elkaar waar allemaal gespeeld wordt: op de fluitjes op de nabijgelegen velden reageren de deelnemers al gauw niet meer, en anders is de verwarring van heel korte duur.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
8. Wat gebeurt er als ik een fout maak in de training? Verpest ik dan de hond?Als je eens een fout maakt, lach en aai je hond even. Soms klik je te snel of te laat, of voor het verkeerde, of je laat een prachtkans voor versterking liggen. Dat gebeurt ons allemaal wel eens. Op den duur kun je genoeg klikken op het juiste moment om de hond toch duidelijk te maken wat je precies wilt. Straffen bij fouten haalt het hele plezier uit het trainen en kan het leerproces op allerlei manieren schaden. Het is bovendien helemaal niet nodig. Een paar foute versterkingen zijn echter onschuldig. Clickertraining is creatief, interactief en cumulatief: het systeem vergeeft veel.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
9. Wat doe ik als de hond een fout maakt?Niet klikken. Meer niet. Zeg geen ‘foei’, geef geen rukje aan de riem, duw je hond niet in de juiste positie. Voorkome wel dat je hond op dat moment elders wordt beloond, bijvoorbeeld door ergens te snuffelen of met een andere hond te spelen.
Straf, correcties of dwang helpen je dier niet om te begrijpen wat hij moet doen en hij zal er minder door durven experimenteren, wat juist zo van belang is in het leerproces bij deze methode. Het maakt je dier ook niet betrouwbaarder. Wel zorgt het ervoor dat je hond het leren minder leuk vindt, waardoor hij minder goed leert (zie ook het artikel
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
10. Er wordt niet veel over commando’s gezegd. Wanneer moet ik de hond zeggen wat hij moet doen?Als je hond het gedrag geleerd heeft. Commando’s geven voordat je hond weet wat het gedrag is, heeft geen enkele nut. Eerst leert je hond dat zitten een klik en wat lekkers oplevert. Als hij dit vaak en correct doet, en jij precies kunt voorspellen wanneer hij het doet, kun je het woordje ‘zit’ toevoegen. Na een flink aantal herhalingen waarbij je hond ‘zit’ met het gaan zitten gaat associëren, leer je je hond dat zitten alleen nog maar een klik en lekkers oplevert nadat jij ‘zit’ hebt gezegd. Uiteindelijk zal je hond – tijdens de training althans – alleen gaan zitten als jij het seintje hebt gegeven.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
11. Wat als ik het woordje heb gezegd en de hond het niet doet?Dan heb je je woordje (of ander signaal) nog niet onder die specifieke omstandigheden geconditioneerd. Een veelvoorkomende voorbeeld: een hond komt prima als hij in huis geroepen wordt, maar in het park met konijntjes is hij ineens doof. Dit betekent niet dat hij ongehoorzaam is, het betekent alleen maar dat de trainer nog niet vaak genoeg ‘hierkomen’ versterkt heeft in deze omstandigheden. Eerst zul je (in het begin aangelijnd) ‘komen in een vreemde omgeving’, ‘komen van ver’ en ‘komen, zelfs als er konijntjes zijn’ moeten trainen. Dit zul je sneller en met meer succes bereiken door het stapje voor stapje te oefenen, dan door kwaad worden of te straffen voor niet-reageren. Straffen werkt bij ‘hierkomen’ absoluut averechts!
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
12. Wanneer kan ik stoppen met voedsel in de training?Dit is een populaire vraag. De klik en de brokjes zijn voor het aanleren van een nieuwe gedraging of voor het leren de gedrag ook onder moeilijke omstandigheden uit te voeren. Is het gedrag aangeleer, dan kun je de beloning langzaam afbouwen en hoef je niet meer zo vaak met lekkers te belonen voor dat gedrag.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
13. Wat als ik gehoorzaamheidstraining of andere wedstrijdactiviteiten met mijn hond wil doen?Ook voor gehoorzaamheid is de clicker een uitstekend hulpmiddel om je hond uit te leggen wat de bedoeling is. Van prachtig volgwerk tot vergevorderde oefeningen zoals sorteren of vooruit sturen naar een bepaald voorwerp. Inmiddels zijn vele manieren bekend om gehoorzaamheidsoefeningen door middel van clickertraining aan te leren. Er veel boeken en dvd’s op de markt en steeds meer trainers gebruiken clickertraining voor allerlei honden en hondensporten, van Chihuahua tot Rottweiler, voor de africhting, agility, dogdance, gehoorzaamheid, jacht en wat voor activiteit je ook met je hond kunt verzinnen.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
14. Hoe kun je clickertraining gebruiken voor gehoorzaamheid, terwijl iedereen weet dat je geen clicker of voedsel in de ring mag gebruiken?Zoals gezegd, de clicker en lekkers zijn een middel om iets aan te leren. Als je eenmaal in de ring staat, moet je hond het gedrag al helemaal kennen. Tegen die tijd heb je al een woordje ter vervanging van de klik aangeleerd en aaien en prijzen voor het lekkers; dus heb je die dingen in de ring niet nodig.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
15. Mijn hond heeft al veel gehoorzaamheidstraining gehad. Hoe vermeng ik clickertraining met wat hij al weet?Doe het niet! In ieder geval niet voordat jullie allebei ervaring hebben in het nieuwe systeem. Deze overstap van traditioneel trainen naar clickertraining wordt ook wel de ‘crossover’ genoemd. Crossover-honden èn -trainers moeten heel veel afleren (zoals het overmatig helpen van de hond), maar ook aanleren (bijvoorbeeld het durven experimenteren door de hond). Begin dan ook niet met het werken aan gedrag dat de hond al kent. Begin met kunstjes of met een nieuwe oefening.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
16. Wat zijn nu de grote voordelen van clicker-training?Vergevingsgezind: Met elke trainingsmethode maak je fouten. Met de clicker is een fout maken niet zo’n ramp, hooguit doe je er wat langer over voordat je bereikt wat je wilt. De hond wordt niet beschadigd als je een fout maakt, hij loopt er geen trauma mee op en hij zal ook niet agressief worden door verkeerd gedoseerde pijnprikkels.Goede relatie tussen baas en hond: Met de clicker-methode loopt vrijwel elke hond te kwispelen bij alles wat er gebeurt. De hond heeft alle aandacht voor de baas en de baas heeft alle aandacht voor de hond. Er ontstaat zo een erg goede relatie tussen baas en hond. Die relatie is gebaseerd op een vertrouwen dat nooit geschonden wordt. Dit is iets waar je bij de traditionele methoden alleen maar van kan dromen…Creativiteit: Omdat jij gaat letten op gedrag dat versterkt kan worden, kun je verwachten dat je hond creatief wordt. Als je eenmaal als clicker-trainer bezig bent en je ziet dat je hond zijn riem in zijn bek neemt, gaat je denken: “dat kan ik gebruiken! Ik zou hem nu ‘breng je riem’, ‘pak vast’, ‘laat los’ of ‘geef’ kunnen leren, of ik zou hem kunnen leren om iets te trekken waar een touw aan vast zit”. Als je hond blaft, krijg je vanzelf ideeën over hoe je hem dit op commando zou kunnen laten doen, en je kunt nog verder gaan door je hond te leren tellen of vragen te beantwoorden door blaffen. Omdat de clicker-getrainde hond nooit gestraft wordt omdat hij een keer niet begrijpt wat de trainer bedoelt, leert hij allerlei gedrag aan te bieden in de hoop dat er wel een keer iets beloond zal worden. Deze creativiteit van de hond maakt het trainen na een tijdje steeds makkelijker, omdat jij als trainer steeds meer kansen krijgt om de hond te belonen en nieuw gedrag aan te leren.Geen fysieke krachtmeting: Bij de klassieke methode zul je bij sommige honden als baas letterlijk stevig in je schoenen moeten staan omdat je al je kracht nodig hebt om je hond in toom te houden. Bij de clicker-methode is dit echt verleden tijd, als de hond op jou let (en dat doet hij al heel gauw, want jij hebt immers geweldige beloningen in petto waar hij graag voor wil werken), heeft hij er geen behoefte aan ergens anders heen te willen. Met clicker-training kan een klein kind dus een grote hond trainen. Ook als je in een rolstoel zit, kunt je een hond trainen. Veel dingen kun je lekker binnenshuis aanleren als het buiten donker, nat en guur is. En je hebt natuurlijk in de huiskamer geen halsband en riem nodig.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
17. Zijn er ook nadelen te noemen?Waar voordelen zijn moet je ook nadelen kunnen bedenken. Het kostte wat moeite om nadelen te vinden, maar hier zijn ze:Gehoorzaamheid afdwingen: Als eigenaar kun je de hond niet meer dwingen om iets te doen. Met de klassieke methode hebben de eigenaren de indruk dat dit wel kan. Maar: ook bij de klassieke methode kan een hond besluiten niet te doen wat de baas hem opdraagt. Op het moment dat de riem los gaat en de hond vrij loopt, kan hij doen en laten wat hij wil. De clickermethode is hier eigenlijk in het voordeel omdat de hond, als hij besluit iets te doen, het doet omdat het leuk is en beloond wordt. En daardoor neemt de kans toe dat het gedrag herhaald zal worden. Als een hond soms niet direct luistert, betekent dat eigenlijk gewoon dat de training nog niet “klaar” is, en moet je nog even doorgaan met het gedrag te vervolmaken.Instelling baas: Dit is het moeilijkste punt. Clickertrainen vraagt een andere instelling van de eigenaar dan de traditionele training. Je moet op zoek gaan naar gelegenheden om de hond te belonen, en desnoods “maak” je de omstandigheden waarin het gewenste gedrag vertoond zal worden. Boos worden als de hond niet direct doet wat je wilt, werkt contra-productief. Wij zijn bijna allemaal groot geworden met straf en sancties voor ongehoorzaamheid. Bij clickertraining bestaat de enige straf uit het niet-geven van een beloning voor niet-gewenst gedrag.
Overzicht veelgestelde clicker-vragen
Het streven van de clicker-trainer:
Gezag zonder overheersing
Liefde zonder onderwerping
Respect zonder angst
Bovenstaande veelgestelde vragen zijn een bewerking uit Een hond en een dolfijn van Karen Pryor. De antwoorden op de laatste twee vragen zijn afkomstig van Herman Peet. Voor zijn toestemming mijn hartelijke dank.
Sandra Hurkmans